Probiyotik Takviyeler: Kimler İçin Uygundur, Kimler İçin Değildir?

Günümüzde sağlıklı yaşamın korunması ve hastalıkların önlenmesi amacıyla probiyotik takviyelere olan ilgi giderek artmaktadır. Probiyotikler, vücudumuzda bulunan ve sağlığımıza yararlı etkileri olduğu düşünülen canlı mikroorganizmalardır. Bağırsak florasının dengelenmesi, bağışıklığın desteklenmesi, sindirimin düzenlenmesi gibi pek çok konuda olumlu etkileri olduğu iddia edilen probiyotiklerin kullanımı üzerine son 10 yılda çok sayıda bilimsel çalışma yapılmıştır. Ancak probiyotiklerin herkes için uygun olmadığı da bilimsel olarak gösterilmiştir. Bu yazıda, son dönemde yapılmış bilimsel araştırmalar ışığında probiyotik takviyelerin kimler için uygun olduğunu ve kimlerin bu takviyeleri kullanmaması gerektiğini detaylıca ele alacağız.

Probiyotik Nedir ve Genel Yararları Nelerdir?

Probiyotik terimi, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından "yeterli miktarda alındığında tüketiciye sağlık yararı sağlayan canlı mikroorganizmalar" olarak tanımlanmıştır [1]. Lactobacillus ve Bifidobacterium gibi bakteriler, en yaygın tanınan probiyotik suşlardır. Bu bakteriler bağırsaklarımızda doğal olarak bulunmaktadır ve bağırsak florasının dengesini sağlayarak bizi enfeksiyonlara karşı koruyabilir, vitamin sentezinde rol oynayabilir ve bağışıklık sistemimizi destekleyebilir [2].

Probiyotik Takviyeler Kimler İçin Uygundur?

1. Antibiyotik Kullanımı Sonrası Bağırsak Sağlığını Desteklemek İçin

Antibiyotik kullanımı bağırsak florasını bozarak antibiyotik ilişkili ishale yol açabilir. Probiyotiklerin, özellikle Lactobacillus rhamnosus GG ve Saccharomyces boulardii türlerinin, antibiyotik kaynaklı ishali önlemede ve tedavi etmede etkili olduğu kanıtlanmıştır [3,4].

2. İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS) Hastaları İçin

Probiyotik takviyelerin IBS semptomlarını hafifletmede etkinliği üzerine yapılan çalışmalar olumlu sonuçlar vermektedir. Özellikle Bifidobacterium infantis ve Lactobacillus plantarum türlerinin IBS semptomlarını azaltmada etkili olduğu belirlenmiştir [5,6].

3. Bağışıklık Sistemi Zayıf Olan Kişiler İçin

Probiyotiklerin bağışıklık sistemini güçlendirdiği, özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları gibi enfeksiyonların sıklığını azaltabildiği son dönem çalışmalarda ortaya konmuştur. Probiyotik kullanımının hastalıkların süresini kısaltabileceği ve enfeksiyon sıklığını azaltabileceği gösterilmiştir [7].

4. Egzama ve Alerjik Hastalıkları Olanlar İçin

Probiyotik kullanımının atopik dermatit (egzama) semptomlarını azaltmada etkili olduğu gösterilmiştir. Özellikle çocuklarda atopik dermatitin yönetiminde probiyotiklerin faydalı olduğu birçok çalışma ile desteklenmiştir [8].

5. Sindirim Sorunları Yaşayanlar İçin

Probiyotikler, konstipasyon (kabızlık), şişkinlik ve gaz gibi sindirim sorunlarına sahip kişilerde rahatlama sağlayabilir. Düzenli probiyotik kullanımı, sindirim rahatsızlıklarının sıklığını ve şiddetini azaltabilir [9].

Probiyotikler Kimler İçin Uygun Değildir?

1. Bağışıklık Sistemi Baskılanmış Hastalar İçin Risklidir

Organ nakli sonrası immünsüpresif ilaç kullananlar, kemoterapi gören kanser hastaları veya ciddi bağışıklık yetmezliği problemi yaşayan kişilerde, probiyotik kullanımının ciddi bakteriyel enfeksiyonlara yol açabileceği gösterilmiştir. Bu kişilerde probiyotik kullanımı kesinlikle doktor kontrolünde yapılmalıdır [10].

2. Yoğun Bakım Hastaları İçin Risklidir

Yoğun bakımda tedavi gören hastalarda probiyotik kullanımına bağlı sistemik enfeksiyonlar rapor edilmiştir. Özellikle probiyotik kapsüllerde bulunan bakterilerin kan dolaşımına geçmesi sonucu ciddi enfeksiyonlar oluşabilmektedir [11].

3. Merkezi Venöz Kateter Kullanımı Olan Hastalar İçin Risklidir

Merkezi venöz kateter kullanan hastalarda probiyotik bakterilerin kana geçiş riski bulunmaktadır. Bu durumda, ciddi enfeksiyonlara yol açabileceği için probiyotik kullanımı önerilmemektedir [12].

4. Akut Pankreatit Hastaları İçin Tehlikelidir

Akut pankreatit hastalarında probiyotik kullanımının hastalık seyrini ağırlaştırdığı ve komplikasyon riskini artırdığı gösterilmiştir. Bu nedenle akut pankreatit durumunda probiyotik takviyelerden kaçınılmalıdır [13].

5. Prematüre Bebeklerde Dikkatli Olunmalıdır

Prematüre bebeklerde probiyotik kullanımının potansiyel faydaları olsa da, bazı durumlarda nekrotizan enterokolit gibi ciddi bağırsak sorunlarına yol açabileceği bildirilmiştir. Bu nedenle prematüre bebeklerde probiyotik kullanımı doktor kontrolünde yapılmalıdır [14].

Sonuç ve Öneriler

Probiyotik takviyelerin sağlık üzerine birçok olumlu etkisi olduğu bilimsel çalışmalarla desteklenmektedir. Ancak probiyotiklerin herkes için güvenli ve yararlı olduğunu söylemek mümkün değildir. Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış, yoğun bakımda yatan veya ciddi sağlık problemleri bulunan kişilerde probiyotik takviye kullanımı ciddi riskler oluşturabilir. Bu nedenle probiyotik kullanmadan önce bireylerin sağlık durumları dikkate alınmalı, bir hekimle görüşülmeli ve bilinçsiz kullanımdan kaçınılmalıdır.

Sorumluluk Reddi: Bu blogda yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye niteliği taşımaz. Diyetinizde, yaşam tarzınızda veya sağlık düzeninizde herhangi bir değişiklik yapmadan önce bir sağlık uzmanına danışınız.

Kaynakça

[1] Hill C. et al. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2014;11(8):506-514.

[2] Sanders ME et al. Gut Microbes. 2019;10(2):204-217.

[3] Guo Q et al. Cochrane Database Syst Rev. 2019;4:CD004827.

[4] Goldenberg JZ et al. JAMA. 2018;320(5):499-500.

[5] Ford AC et al. Am J Gastroenterol. 2018;113:S1-S18.

[6] Dale HF et al. Nutrients. 2019;11(9):2048.

[7] Hao Q et al. Cochrane Database Syst Rev. 2015;2:CD006895.

[8] Huang R et al. Front Cell Infect Microbiol. 2017;7:392.

[9] Dimidi E et al. Am J Clin Nutr. 2014;100(4):1075-1084.

10] Cohen PA. JAMA Intern Med. 2018;178(12):1577-1578.

[11] Yelin I et al. Nat Med. 2019;25(11):1728-1732.

[12] Kothari D et al. Clin Infect Dis. 2019;69(9):1449-1455.

[13] Besselink MG et al. Lancet. 2008;371(9613):651-659.

[14] Esaiassen E et al. Pediatrics. 2016;137(1):e20152684.